Waartoe zijn wij op aarde?

Waartoe zijn wij op aarde als Opleidingsinstituut, als Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen en als Huis voor klokkenluiders? Wij zijn er voor de ondersteuning en bescherming van de melders, de klokkenluiders. Ons doel is vertrouwenspersonen en anderen toe te rusten dit optimaal te realiseren. Hier ligt onze gezamenlijke missie. Ons bestaansrecht bestaat eruit te voorkomen dat melders aan het kortste eind trekken. We zijn in het leven geroepen omdat melders het in hun eentje niet redden, omdat zij stuitten op grote weerstand en politieke krachtenvelden. Meldingen worden niet met open armen ontvangen. Integendeel, de angst regeert. Daar moeten wij het hoofd aan bieden. Laten we onze krachten bundelen. Soms moeten we luis in de pels zijn en onze rug recht houden bij weerstanden. Ik ben dat moreel verplicht vanuit mijn positie als opleider van vertrouwenspersonen. Ik voel mij verplicht aan de bel te trekken wanneer ik zie dat de afdeling Onderzoek van het Huis tekortschiet in waarvoor zij door onze overheid is aangesteld.

Geen millimeter beweging
Ik sprak een woordvoerder van het Huis vier jaar geleden, ik schreef er twee columns over, ik sprak onlangs de bestuurder van de afdeling Onderzoek, ik ontving drie schriftelijke reacties van het Huis.
Helaas zie ik tot nu toe nog geen enkele reflectie op de werkwijze noch is er sprake van een millimeter beweging.
Is hier sprake van een overlevingssstrategie?
Er lijkt eerder sprake van een neiging tot het negeren en/of weerleggen van kritiek, dan bereidheid tot evolutie en ontwikkeling. Ik bespeur nog geen wil om de werkwijze te veranderen.

Wij kunnen in onze opleiding vertrouwenspersonen met groot enthousiasme deelnemers informeren over het geweldig werk van het Kenniscentrum en van de afdeling Advies, maar over de afdeling Onderzoek vertel ik met enige plaatsvervangende schaamte hoe zij tot nu toe in gebreke blijven. Slechts twee mistanden onderzoeken in 7 jaar tijd is echt te weinig.

De afdeling Onderzoek lijkt zich niet afdoende te realiseren dat het Huis wordt betaald door alle Nederlanders en dus invulling dient te geven en verantwoording dient af te leggen voor het doel waarvoor zij is opgericht: ondersteuning en bescherming van de klokkenluider en bovenal het onderzoeken van misstanden.





Afdeling onderzoek schiet tekort in bejegeningsrapport
De boodschap van twee advocaten aan klokkenluider Ben Speelberg luidde: 'Nee, geachte heer Speelberg, wij zien in de ons bekende stukken geen basis voor een vordering tot schadevergoeding met een reële kans van slagen. Met dit bejegingsrapport in handen zien wij geen mogelijkheid om via een gerechtelijke procedure financiële genoegdoening voor u als klokkenluider te genereren.
Het Huis spreekt in het rapport van een ‘indirect verband' tussen uw melding en uw ontslag. Wij zouden wel een zaak hebben als er in het rapport had gestaan dat het een direct gevolg was van uw melding. Dat is te betreuren omdat alles er op wijst dat uw ontslag het gevolg is van uw melding.'

De vraag rijst: Waarom gebruikt het Huis hier zo voorzichtig de term ‘indirect verband'? Er is geen reden of verplichting in de Wet bescherming Klokkenluiders, om te moeten vaststellen of  er 'direct' of 'indirect' verband is tussen een  melding en benadeling. Direct verband veronderstelt causaal verband. Dus dat er vastgesteld kan worden dat bijvoorbeeld ontslag het directe gevolg is van de melding. Zo werkt het meestal niet in klokkenluiderszaken. Het is geen natuurwetenschap. Als A dan B.  Meestal is er een kluwen van (benadelende)  gebeurtenissen, die zelfs al regelmatig beginnen voordat er formeel is gemeld.
Waarom kiest het Huis voor de vage term ‘indirect verband' terwijl het doen van de melding de reden was voor het ontslag? Is het Huis zich bewust dat de term ‘indirect' geen juridisch houvast biedt? Wat zijn de beweegredenen?

De klokkenluidersrichtlijn beoogt juist de verplichting dat er niet is benadeeld als gevolg van de melding bij de werkgever te leggen. In plaats van wat normaal geldt: wie stelt, bewijst. De omkering van de bewijslast is niet voor niets zo geregeld in de richtlijn.

De afdeling Onderzoek werkt nu met direct en indirect verband tussen benadeling en melding. Dat wekt onnodige verwarring. De begrippen direct en indirect verband komen uit de gelijke behandelingswetgeving (bijvoorbeeld een neutrale eis stellen als ‘minimale lengte' voor een functie, kan tot effect hebben dat vrouwen minder vaak kunnen voldoen).  
Met het oog op de richtlijn zou de afdeling Onderzoek de onderzoeksvraag anders kunnen (gaan) formuleren. Namelijk in de vraag: kan de werkgever aannemelijk maken dat er niet is benadeeld als gevolg van de melding?
Het onderzoek gebeurt verder onafhankelijk en onpartijdig. Zoals we weten is het stellen van de juiste onderzoeksvraag altijd van groot belang.

Fonds voor Klokkenluiders
De adviseur van de afdeling Advies, mag de klokkenluider niet langer ondersteunen of adviseren, zodra de afdeling Onderzoek heeft besloten de misstand niet te onderzoeken. De adviseur moet zijn werk onmiddellijk neerleggen. Vanaf dat moment gaat het Fonds voor Klokkenluiders de klokkenluider juridisch en psychisch ondersteunen.
Dat lijkt misschien een mooie oplossing, maar is tot op heden een lege huls. Want dat Fonds -waar al vier jaar naar wordt verwezen- is er nog steeds niet. Daarbij spelen de volgende vragen: hoe belangrijk vindt het Huis het dat een klokkenluider door een Fonds juridisch wordt ondersteund, als het Huis zelf het onderzoek naar de misstand heeft afgewezen? Hoe proactief is het Huis richting het ministerie om dit fonds gerealiseerd te krijgen? Staat het terugkerend op de agenda? Hoe benut het Huis haar voortrekkersrol in deze?

Wat is de reden dat de afdeling Onderzoek zo vasthoudt aan haar werkwijze?
Is er op dit moment te weinig bewustzijn over hoe onderzoeken naar misstanden beter te organiseren zijn? Vormt de eigen onderzoeksprocedure een obstakel? Andere juristen beoordelen deze onderzoeksprocedure als 'Onwerkbaar'. Is er sprake van een beheerscultuur en risicomijdend gedrag in plaats van de wil te innoveren om de doelen van het Huis optimaal te realiseren? Prevaleren op dit moment de eigen veiligheid en eigen comfortzones of carrières?
Mensen gaan pas uit hun comfortzone stappen als zij de winst zien van een andere werkwijze, in dit geval het wèl onderzoeken van misstanden met een maatschappelijk belang. Wat is hier voor nodig? Afdeling Onderzoek kies voor ontwikkeling in plaats van stilstand! Kies voor een omslag maken! Kies voor evolutie!

Wij hopen dat het gesprek dat de LVV 6 juli gaat hebben met het Huis leidt tot uitvoering van het werk 'waartoe het Huis voor Klokkenluiders op aarde is'.
Zodat de afdeling Onderzoek in de toekomst met recht trots kan zijn op haar werk.

Wil je reageren mail me dan: info@trainingvanoss.nl

Hartelijke groet,
Marcel van Oss

Directeur/ trainer
VAN OSS & PARTNERS | OPLEIDING VERTROUWENSPERSOON

www.opleidingvertrouwenspersoon.nl